Hoe ga jij om met verlies en rouw?

Het nieuws kwam heel plotseling. Ik zat aan de andere kant van de wereld toen ik mijn telefoon aanzette. Ik las in één van de vele WhatsApp berichten iets wat ervoor zorgde dat het bloed uit mijn hoofd naar mijn benen stroomde en ik dacht dat ik flauwviel. Mijn vader was heel plotseling aan een hartstilstand overleden. Ik kon het niet geloven. Nu, twee maanden later, nog steeds niet. Het brengt mij bij een thema dat mij de laatste jaren nogal bezighoudt. Hoe gaan mensen om met verlies en rouw? Ik waarschuw je: haak niet te snel af, beide thema’s zijn groter en relevanter voor jou dan je denkt. Ze zijn ook actueler, want ze gaan over ons dagelijks leven. Hieronder leg ik dat verder uit.

We zijn verleerd te rouwen
Nog geen twee jaar geleden verloor ik mijn moeder, zij werd slechts 72 en mijn vader werd 76 jaar. Veel te jong in mijn ogen, ik had ze graag nog een paar jaar bij me gehad. In mijn werk als (team)coach spreek ik veel mensen. In die gesprekken was mij al opgevallen dat veel mensen voortleven met onverwerkte rouw. Ze hebben niet gerouwd over verlies. Het lijkt of het er niet mag zijn! Dat was de reden voor mij hierover een opleiding te volgen: Secure Base Teamcoaching. Die opleiding heeft me veel gebracht: dichter bij mijn eigen gevoel komen, stilstaan bij mijn eigen rouw en mijn grote verlangen naar échte vrijheid. Het lezen van het boek ‘Professioneel begeleiden bij verlies’ heeft het afscheid nemen van mijn moeder verder verdiept. Dat was erg pijnlijk én ongelofelijk mooi. Mijn conclusie is: we zijn in onze snelle wereld verleerd te rouwen. We willen vooral dóór, of zeggen tegen onszelf dat we door moéten! Daarmee missen we een kans. De kans om ons leven te verdiepen. We weten simpelweg niet meer wat rouwen is en hoe je dat doet. Dat is echt zonde.

‘De verwachting dat we geconfronteerd kunnen worden met lijden en met verlies, zonder erdoor geraakt te worden, is even onrealistisch als te denken dat we door het water kunnen lopen zonder nat te worden. Dit soort ontkenning is niet zonder grote betekenis. De manier waarop we omgaan met verlies, vormt ons vermogen om in het leven te staan, meer dan wat dan ook.’
Rachel Naomi Remen

Wat zeg je, is rouwen belangrijk?
Waarom is hoe we omgaan met verlies en rouw zo belangrijk? Omdat ze linken aan de woorden transitie, verandering en afscheid. Daar is jouw en mijn dagelijks leven vol van, maar wellicht sta je er niet zo bij stil. Ik deed dat in elk geval niet. Ons leven is vol van overgangen en omschakelingen. In het woord transitie komt alles mooi samen: het is het psychologische proces dat mensen doormaken wanneer ze worden geconfronteerd met ingrijpende veranderingen.

Waar hebben we het hier over?
Wat is nu het verschil tussen afscheid en rouw? Goede vraag! Dit is de definitie van verlies: verlies gaat over het permanent missen van, het afscheid nemen van, het verbreken van de verbinding met en de hechting aan iemand met wie, of iets waarmee, een betekenisvolle relatie onderhouden wordt. Rouw is het omgaan met een totaal van gevoelens, gedachten, lichamelijke gewaarwordingen en gedrag dat kan ontstaan wanneer, vrijwillig of gedwongen, afscheid genomen wordt van iets waarmee, of iemand met wie een betekenisvolle relatie werd onderhouden.

Bovenstaande definities komen uit een studieboek en die moet je misschien een paar keer lezen om ze goed te begrijpen. Dit is mijn definitie: ‘rouwen is de kunst om de twee uitersten van het leven: diep verdriet en enorme blijdschap/dankbaarheid leren te combineren.’

Onhandige reacties
Waaruit blijkt dat we verleerd zijn om om te gaan met rouw? Ik hoor het in de reacties van mensen om mij heen. Typische valkuilen die mensen met verlies tegenkomen is ¹⁾:

• Adviseren, sturen en oplossen: ‘Je zou eens dit moeten doen, dan voel je je vast beter’.
• Vergelijken: ‘Weet je wie het pas echt zwaar heeft’?
• Relativeren: ‘Gelukkig heb je nog kinderen, toch’?
• Clichés: ‘Na regen komt zonneschijn’ en ‘Er is altijd licht aan het einde van de tunnel’.
• Afleiden: ‘Zullen we iets anders gaan doen’?
• Negeren: ‘Lekker weertje hè’?
• Suggereren: ‘Gaat het weer een beetje met je?’
• (Ver)zwijgen:…

Het ongemak over verlies en rouw van de luisteraar wordt op jou als rouwende geplakt. Dat is bijzonder pijnlijk. Resultaat: je wordt niet gehoord en niet gezien. Mensen staan juist niet even naast je om er voor je te zijn maar lopen weg voor hun eigen thema’s. Een gemiste kans.
Hoe ga jij om met de thema’s verlies en rouw in jouw leven? Waarover heb jij nog onvoldoende gerouwd?

‘Persoonlijk leiderschap’ is één van de thema’s waar Michiel graag anderen in coacht. Wat voor leider wil je zijn? Waar loop je tegenaan? Waar heb jij nog last van rouw? Wat heb jij te doen in jouw ontwikkeling en wat wil je leren? Ben je bereid hierin te investeren? Dat is een proces en loont absoluut de moeite!

1) Boek: Professioneel begeleiden bij verlies, Jakob van Wielink, Leo Wilhelm, Denise van Geelen-Merks